عقد – ایقاع

*عقد (قرارداد)* چیست؟

*إيقاع* چیست؟

عقد و ایقاع *چه تفاوت‌هایی* با هم دارند؟

⚖️*پاسخ*

کلمه عقد در لغت به معنای گِرِه می‌باشد. در اصطلاح شرعی نیز فقها آن را به معنای *ایجاد کردن و قبول کردن* می‌دانند، که می‌تواند بین *افراد متفاوت یا یک شخص* در صورت داشتن وکالت از دو طرف یا وصی بودن از طرفین و یا سایر موارد مذکور برقرار شود.

🚩 کلمه عقد در اصطلاح قانونی و حقوقی نیز به معنای *توافق کردن بر امری* است. در واقع عقد همان قرارداد است اما قرارداد معنی عام‌تری از عقد دارد.

برخی از قرارداد ها را قانون مدنی ذکر کرده که به آنها *عقد های معیَّن* می گویند. *مانند بيع، اجاره، رهن، هبه، عاریه، ودیعه، نکاح و غیره*. لذا به طور کلی جایی که دو طرف در آن امر به وحدت نظر رسیده اند، در نتیجه *برای هر دو طرف عقد تعهد آور و مسئولیت آور* خواهد بود؛ یعنی طرفین ملزم به اجرای مفاد مورد تعهد خواهند بود، و چه بسا در صورت عدم اجرای تعهدات، نه تنها مسوولیت *نقض قرارداد و خسارت* وجود دارد بلکه گاهی شاید با نقض قرارداد، جرمی هم رخ بدهد و *از نظر کیفری هم شخص مجازات شود*.

این طرفین مذکور در عقد می تواند فرد یا افراد باشند، مرد یا زن و پیر و جوان باشند که بستگی به نوع و ماهیت عقد ها دارد.اما باید شرایط معامله کردن را داشته باشند یعنی (مَحجوُر) یا ممنوع المعامله نباشند.

🚩ایقاع در لغت به معنای *به چنگ انداختن* می‌باشد. در اصطلاح به این معنی بیان کرده‌اند، که ایقاع *عملی حقوقی یکطرفه است که از جانب یک طرف* صورت می‌گیرد *نه دو تا و بیشتر.* یعنی نیازی به ایجاب و قبول طرفین ندارد و ایجاب یک طرف برای ایجاد شدن ایقاع کفایت می‌کند. *این عمل به صورت یکطرفه اجرا و محقق* خواهد شد. پس در عمل ایقاع که شامل موارد زیادی می‌شود؛ *اختیار یک نفر است، که کار را انجام می‌دهد *.

🚩 مهمترین تفاوت‌های عقد و ایقاع عبارتند از :

*دو طرفه بودن عمل در عقد* :

در عمل و یا توافق مورد نظر، کاری که قرار است، انجام گیرد، نیاز به *ایجاب و قبول* دارد. یعنی اراده و اختیار دو طرف باید در انجام آن دخیل باشد. این مورد را عقد گویند.

برای توضیح و درک بهتر به مثال ذیل توجه کنید : ازدواج کردن یکی از عقود می‌باشد. ازدواج برای ایجاد شدن به دو طرف یعنی مرد و زن احتیاج دارد. اولی یعنی زن ایجاب و درخواست را انشا می‌کند، دومی یعنی مرد نیز قبول و تایید را انشا می‌کند؛ که در نتیجه عقد ازدواج میان این دو نفر برقرار می‌شود. البته عقد انواعی دارد، که در کنار آنها وکالت پذیر نیز می‌باشند. یعنی دو طرف می‌توانند برای انجام امور عقد از طرف خود وکیل اخذ کنند، و آنها را مامور انجام کارها کنند.

🚩 *یک طرفه بودن ایقاع*:

ایقاع متفاوت از عقد است، یعنی یک اختیار در موضوع مورد اختیار خود قادر به انجام آن عمل خواهد بود. برای درک بهتر مطلب به مثال زیر، توجه کنید : عمل *طلاق یک ایقاع محسوب می‌شود.* یعنی چونکه حق طلاق با مرد می‌باشد، البته مگر در مواردی که از او سلب اختیار شود؛ او یعنی مرد می‌تواند یک طرفه زن خود را طلاق دهد، و در نتیجه احتیاجی به قبول طرف مقابل یعنی زن نمی‌باشد.

🚩 چند نمونه عقد: خرید و فروش، اجاره، رهن، هبه، عاریه، ودیعه، کفالت، عفو موضوع ماده 10 قانون مدنی، عقد نکاح، قرارداد های پیمان. قراردادهای کار، اجاره هواپیما و کشتی و مسافر، قرارداد بین پزشک و بیمار برای درمان.

🚩 چند نمونه إيقاع مانند: فسخ، ابرای دین، اعراض، طلاق، وصیت عهدی، حق شُفعه، و تحجیر.