تفاوت حکم تعزیزی و حکم حدی

⚖️*سوال*

تفاوت *حکم تعزیزی و حکم حدی* در چیست؟

 آیا مرور زمان شامل حدود می‌شود؟ 

⚖️*پاسخ*

🚩 در بسیاری از آرا و دادنامه‌های کیفری که موضوع شکایت از فردی یا گزارش رسمی ادارات ناظر و ضابط علیه فردی هستند  به خاطر وقوع جرم و نهایتا حکم به محکومیت، عبارت (شلاق تعزیری، حبس تعزیری…) دیده می‌شود. 

🚩حد آن دسته جرایمی هستند که هم جرم و هم مجازات آن عینا در شرع مذکورند. مثلا حد زنا، حد سرقت، حد قذف؛ پس مجازاتی که توسط شرع (یعنی دین اسلام) به طور شفاف مشخص شده، مجازات حدی است.

🚩«تعزیر»  در اصطلاح شرع به معنی مجازاتی است که اندازه معینی در شرع برای آن ذکر نشده و بسته به رای قاضی است که با در نظر گرفتن «میزان جرم» و «مقدار تحمل مجرم» درباره او اجرا می‌شود. 

🚩مقدار تعزیر بستگی به نظر حاکم شرع دارد و به اقتضای زمان و مکان، نوع گناه و مرتکب شونده آن، تفاوت می‌کند، ولی همواره از بالاترین حد شرعی (صد تازیانه) کمتر است؛ البته برخی بر این عقیده هستند که تعزیر از پایین‌‌ترین مرتبه حد شرعی (۷۵ تازیانه) نیز باید کمتر باشد.

قانونگذار میزان مجازات حد را از متن صریح قرآن اقتباس کرده و مقدار آن مطابق مقداری است که در قرآن ذکر شده، مانند مجازات شرب خمر، که میزان شلاق آن ۸۰ تازیانه است و در هنگام رسیدگی به ارتکاب این جرم قاضی نمی‌تواند در رای خود میزان آن را از ۸۰ ضربه کم و یا زیاد کند و این موضوع ربطی به “نوع گناه” ندارد؛ در واقع میزان شرب خمر، چه کم باشد و چه زیاد شامل این حد می‌شود.

🚩 این در حالی است که میزان مجازات تعزیری را مجلس تصویب نموده است و میزان حداقل و حداکثر اغلب مجازات‌های تعزیری در قانون تعیین شده که بین حداقل و حداکثر را قاضی دادگاه می‌تواند حکم کند. 

🚩 تفاوت دیگر مجازات حد با تعزیری، در نحوه اجرای آن است. به عنوان مثال اگر کسی که شلاق حد را می‌زند به قسمتی از بدن جانی بخورد (مثلا هنگام تازیانه زدن چشم جانی هم صدمه ببیند) تازیانه زننده مسئول نیست، ولی در اجرای حکم شلاق در مجازات تعزیری در هنگام تازیانه زدن اگر شلاق به جای دیگری از بدن جانی اصابت کرد و جانی صدمه دید، شخصی که تازیانه می‌زند مسؤول است و حتی ممکن است ملزم شود به جانی دیه هم پرداخت نماید!

🚩 در واقع مجازات حد از مجازات تعزیری سخت‌گیرانه‌تر است و وقتی عبارت حبس تعزیری یا شلاق تعزیری در دادنامه ذکر می‌شود منظور قاضی کاملا مشخص است. 

🚩 در خصوص قابل گذشت بودن تعزیر و حد بعد از رضایت شاکی، باید گفت برخی حدود قابل گذشتند و بعضی تعزیرات نیز قابل گذشتند. برخی حدود غیر قابل گذشتند مانند حد سرقت حدی بعد از اثبات و برخی تعزیرات هم به دلیل جنبه عمومی غیر قابل گذشتند مانند جرم سرقت تعزیری بعد از اثبات جرم.